Latijns-Amerika

El español de América

(Het Spaans van Amerika)

 

Ondanks verschillen tussen het Spaans van Spanje en het Spaans van Amerika kunnen Spaanssprekenden uit de verschillende delen van de Spaanssprekende wereld zonder problemen met elkaar communiceren. Wel zijn er in het Spaans van Amerika verschillen tussen regio's en verschillen met het Spaans van Spanje aan te geven.

 

Het Spaans van Amerika is een voortzetting van het Spaans dat in de 16e eeuw in Spanje werd gesproken. Verschillen tussen streken hangen onder andere samen met verschillen in herkomst van de Spanjaarden die Spaans-Amerika koloniseerden en met de verschillende tijden waarin dit gebeurde.

 

Ook waren van invloed de talen van de indianen die in deze gebieden woonden en waarvan belangrijke talen op dit moment zijn: het Náhuatl in Mexico, de Maya-talen in Mexico en Guatemala, het Quechua in Peru, het Guaraní in Paraguay en het Aymara in Bolivia en Peru.

 

 

Verschillen in uitspraak

 

Voor de uitspraak kan men ruwweg een grens trekken tussen:

- het Spaans van het hoogland zoals bij voorbeeld van Mexico, Peru, Bolivia.

- het Spaans van het laagland: de eilanden, de kuststreken en vlaktes van onder andere Colombia, Venezuela, Argentinië, Uruguay, Paraguay, Chili.

 

In het hoogland worden de klinkers (vooral de onbeklemtoonde) ingeslikt:

 

uitspraak	in plaats van	betekenis
cafsito	cafecito	koffietje
palabrs	palabras	woorden
carrits	carritos	karretjes

 

 

In het laagland worden de medeklinkers ingeslikt, zowel binnen als aan het eind van een woord:

 

uitspraak	in plaats van	betekenis
comprao	comprado	gekocht
seño	señor	heer

 

Een belangrijk kenmerk van de uitspraak dat te vinden is in heel Spaans-Amerika en dat ook in Andalusië voorkomt, is het seseo: de z vóór a, o, u en de c vóór e en i worden als een s uitgesproken.

 

uitspraak	in plaats van	betekenis
plasa	plaza	plein
polisía	policía	politie

 

 

Een ander belangrijk verschil is het yeísmo: dat wil zeggen dat de klanken ll en y hetzelfde worden uitgesproken, dus als een Nederlandse j-klank:

 

woord	uitspraak	in plaats van	betekenis
caballo	[kabajo]	[kabaljo]	paard

 

 

Verschillen in grammatica

Het gebruik van ustedes in plaats van vosotros komt voor van Mexico tot Argentinië. Dit betekent dat ustedes de aanspreekvorm is voor de tweede en derde pesoon meervoud, zowel vertrouwelijk als beleefd.

• Bueno, queridos amigos ¡que se divierten!
  (Goed, lieve vrienden, vermaken jullie je!)

 

Het voseo is het gebruik van vos in plaats van tú, verbonden met de tweede persoon meervoud van het werkwoord. Afhankelijk van het land of gebied wordt de uitgang van het werkwoord óf samengetrokken óf met de tweeklank gebruikt. Het bijbehorende bezittelijke en wederkerende voornaamwoord blijft echter tú en te.

Het voseo domineert in landen als Argentinië, Uruguay en Paraguay.

 

	in plaats van	betekenis
Vos comés	Tú comes	Jij eet
¿Cómo te llamás vos?	¿Cómo te llamas tú?	Hoe heet jíj?

 

 

Het gebruik van de pretérito indefinido waar in Spanje de pretérito prefecto wordt gebruikt.

 

	in plaats van	betekenis
Juan llegó hoy.	Juan ha llegado hoy.	Juan is vandaag aangekomen.

 

 

Verschillen in gebruik van achtervoegsels:

 

Het gebruik van verkleiningsuitgangen om de betekenis van een woord te versterken en niet om te verkleinen, komt in heel Spaans-Amerika voor, maar met name in Mexico:

 

	in plaats van	betekenis
Ahorita voy.	Ahora voy.	Ik kom zo.
¡Ándale, ándale!	Anda, anda	Toe, vooruit!

 

 

Verschillen in woordgebruik

In Spaans-Amerika hebben vooral de indianentalen waarmee de Spanjaarden in contact kwamen veel invloed op de woordenschat van het Spaans gehad.

Enkele voorbeelden van leenwoorden uit de indianentalen die volledig overgenomen zijn:

 

el aguacate	de avocado
la canoa	de kano
el cacao	de cacao
el jaguar	de jaguar
el maíz	de maïs
la ñapa	de fooi
el tomate	de tomaat

 

 

Elke streek en elk land heeft zijn eigen woorden of heeft eigen betekenis gegeven aan woorden. Dit is het gevolg van eigen ontwikkeling of door invloed van buitenaf (bij voorbeeld het Engels van de Verenigde Staten).

Wij geven hier een lijst met een aantal bekende voorbeelden, waarvan de betekenis in Spanje soms anders is en/of waarvoor in Spanje een ander woord gangbaar is.

 

Amerikanisme	Betekenis in Spaans-Amerika	Speciale betekenis van het amerikanisme in Spanje	Gangbaar woord in Spanje (in plaats van amerikanisme)
acá	hier	hierheen	aquí
la aeromoza	de stewardess		la azafata
allá	daar	daarheen	allí
amar	houden van	beminnen	querer
apapachar	knuffelen, verwennen	knuffelen, verwennen	abrazar, mimar
apurarse	zich haasten	zich zorgen maken	darse prisa
el boleto	het plaatskaartje	het briefje van de loterij	el billete
capaz	misschien	bekwaam	quizá(s)
el carro	de auto	de kar	el coche
el celular	de smartphone		el móbil
coger	de liefde bedrijven	nemen	tomar
cómo no	jazeker	natuurlijk	claro (que sí)
la computadora	de computer		el ordenador
el departamento	het appartement	de afdeling	el apartamento
la estampilla	de postzegel	de stempel	el sello
estar hecho un paquete (Ar., Urug.)	piekfijn uitgedost zijn	als duopassagier op een motorfiets rijden	ir de paquete
flojo, -a	lui	slap	perezoso = lui
la guagua	de bus, de baby	de snuisterij	el autobús (de bus) el bébé (de baby)
lindo, -a	mooi	elegant	bonito, -a (mooi, leuk)
manejar	autorijden	hanteren	conducir
no más	slechts	niet meer	solo
pararse	opstaan	stoppen	levantarse
pibe, el piba, la	de jongen het meisje		el niño, la niña
la plata	het zilver, geld	het zilver, de poen	el dinero
platicar	spreken, praten	spreken, praten (vnl. op de Canarische eilanden)	hablar, charlar
¡sepa Judas!	Joost mag het weten!		¡ni idea! ¡yo qué sé!
venganza de Moctezuma	reizigersdiarree in Mexico		diarea del viajero